Henk Veerdig

In december 2021 is onderstaande overweging van Lijst Fier, in het kader van transparantie en respect voor alle kiezers, gedeeld met de overige leden van de agendacommissie (presidium). Als handreiking.

Inleiding

Direct na het bekend worden van de verkiezingsuitslag van de gemeenteraadsverkiezingen dienen de coalitieonderhandelingen te starten. Voor de vorming van een coalitieakkoord en een college gelden echter nauwelijks wettelijke regels.

De gemeentewet bepaalt wel een aantal zaken over de benoeming van de wethouders en de rol van de burgemeester, maar over de fasen tussen de verkiezingsuitslag en de benoeming van wethouders is formeel niets bepaald. Invulling is feitelijk naar believen van de nieuw gekozen lokale politieke fracties.

Een ongeschreven regel is er wel. Namelijk dat de lijsttrekker van de grootste partij het initiatief neemt voor de coalitievorming.

Aangezien het wel verstandig is om vooraf na te denken over dit belangrijke proces, heeft men in 2018, en wellicht ook eerder, een procesbeschrijving opgesteld. Hierin wordt afgesloten met de oproep om te zijner tijd opnieuw hierover afspraken te maken. Drie maanden voor de nieuwe verkiezingen van 2022 lijkt dus een prima moment.

Aangezien wij tijdens het presidium in december hierover gesproken hebben en ondergetekende heeft voorgesteld om een (in)formateur in te schakelen, hebben wij afgesproken hierover rustig na te denken, dit te bespreken en tijdens het volgend presidium van januari wederom te bespreken.

Graag wil ik hieraan voorafgaande een voorstel doen, waarin de oude procesbeschrijving als basis dient, maar met aanvullingen verwordt tot een waardig democratische procedure, zonder de benodigde vertrouwelijkheid te schaden. En waarbij de hoofdregel van het gewoonterecht (de grootste fractie neemt het initiatief en kiest de informateur) in stand blijft. Een bondig document waarvoor de nieuw gekozen raad zou kunnen kiezen, als leidraad voor een verantwoord en betrekkelijk transparant formatieproces. Een handreiking dus.

Voorstel

Het proces kent vijf fasen. Per fase wordt een werkwijze voorgesteld.

• De keuze voor een informateur

Alle lijstrekkers doen vertrouwelijk een suggestie voor een informateur aan de griffier. De lijsttrekker van de grootste partij  neemt op basis van die informatie een besluit en kiest uit de aangedragen opties de (in)formateur. Dit kan zowel een interne als een externe functionaris zijn. De gekozen informateur zal verder administratief worden ondersteund door de griffie.

• De informatie

De informateur gaat met alle fracties in gesprek om antwoord te krijgen op een viertal vragen, te weten;

1. Wat betekent de uitslag voor uw fractie?
2. Welke fractie dient met welke andere fractie de coalitiegesprekken aan te gaan?
3. Wat vindt uw fractie van het hoogste belang om mee te nemen in de overwegingen?
4. Heeft u een kandidaat wethouder en zo ja, wie?

Deze gespreksronde eindigt met een keuze voor een informateur door de grootste fractie. Deze keuze plus de antwoorden van de fracties op de vragen 2a t/m 2c worden vastgelegd in een verslag dat openbaar wordt gemaakt aan de kiezers.

Op deze wijze wordt recht gedaan aan alle fracties en er wordt zo op transparante wijze verantwoording afgelegd aan alle kiezers. De informateur wordt vervolgens formateur.

• De formateur aan het werk

Vertrouwelijk. De beoogde coalitiefracties gaan onder leiding van de formateur in gesprek met elkaar, inclusief ambtelijke ondersteuning. De formateur stelt hiertoe een agenda op en neemt voor de uitvoering hiervan het initiatief.

Participatie middels het uitnodigen van maatschappelijke organisaties om op onderdelen mee te praten behoort hierbij tot de mogelijkheden. Deze gesprekken moeten leiden tot een concept coalitieakkoord en de invulling van het beoogd college, inclusief portefeuilleverdeling. Tevens de beoogde aanstelling van de wethouders qua uren.

• De opvattingen van de burgemeester

De burgemeester wordt geïnformeerd over de uitkomsten van de college-onderhandelingen. Hij wordt alsdan in de gelegenheid gesteld zijn opvattingen over voorstellen ten behoeve van het collegeprogramma kenbaar te maken. Eventuele suggesties worden in de onderhandelingen besproken, overwogen en passend verwerkt.

• Eindverslag

De formateur brengt zijn eindverslag van de formatie uit, inclusief voorlichting over het concept coalitieprogramma in de (openbare) raadsvergadering.

De burgemeester brengt het voorstel vervolgens in stemming aan de nieuwe raad. Afsluitend worden de wethouders voorgedragen.